از میان دوستان و دانشجویان و به خصوص اهالی محترم استان چهارمحال و بختیاری ،افراد زیادی بوده و هستند که جویای احوال شاعران و ادبیان کهن استان اند. از جمله شاعران دیرسال اما کمتر شناخته شده ای که درباره اش زیاد سوال می شود ، ادیب متعهد و عالم وارسته ی اواخردوره ی قاجار ، ملّا زلفعلی کُـرّانی یا کرونی ( 1260 ـ 1340 هـ . ق. ) است .
برای معرفی دقیق این شاعر دانش ور ، مجال گسترده تری لازم است ؛ اما در این اندک مقال ، به طور گذرا به شرح زندگی و آشنایی با برخی اشعار شاعر پرداخته می شود.
برخی پژوهشگران ادب بختیاری بر این اعتقادند که این مرد دانشور و شاعر خوش قریحه ، نخستین کسی است که اشعارش را به گویش لری بختیاری سروده است.هرچند از«عماد لر» ، دوست و هم عصر عطاملک جوینی و « هزار اسب بانگیر» و دیگران ، ابیاتی پراکنده به گویش محلی دیده شده اما مجموعه ی دیوان « ملّا زلفعلی کرّانی » را باید نخستین مجموعه ی شعر پخته با درون متنی عالمانه ، به گویش بختیاری به حساب آورد.
« معراجنامه » ، «بازنویسی منظوم حدیث کسا»،«تجلیل از پاک اندیشی ها و وطن یاری همتباران »،«به گزینی واژه های اصیل بختیاری »،«کاربرد هنرمندانه ی ترکیبات وامثال رایج درفرهنگ بومی» و چندین و چند محور دیگر ، همگی گویایی روشنی ذهن وسختگی زبان و استواری سخن و فصاحت کلام و طبع روان شاعر است . و نیز آمیختگی طنز و کنایه ، به روانی شعر دلکش او رونقی دو چندان داده است...
اما کُرّان از روستاهای بزرگ و فرهیخته پرور شهرستان فارسان است . تولد ملّا در حدود سال 1260 هـ . ق. و وفات او احتمالا 1340 هـ .ق . یعنی حدود 80 سال عمر داشته است .اسنادی با تاریخ های 1329 هـ . ق. و 1294 هـ . ق. که مهر و دست خط ملا زلفعلی را در حاشیه دارند .
او در جوانی در مکتب خانه ی قدیمی به تحصیل پرداخته و با هوش و ذکاوت سرشاری که داشته است خواندن و نوشتن و علوم دینی و قرآنی همچنین صرف و نحو عربی را آموخته است . در مکتب خانه ها با توجه به روش تدریس معلمین مکتب که بر اساس تکرار و تلقین و تاکید بر حافظه سپاری صورت می گرفت، شاگردانی موفق بودند که قدرت حافظه ی بالایی می داشتند و ملا ذوالفعلی از این خصوصیت برخوردار بوده است.
از نام شعری « مجرم » به عنوام تخلص استفاده می کند. البته به غیر از ایشان شعرای دیگری هم تخلص «مجرم» را داشته اند؛ از جمله استاد محمد حسن دزکی وابوالحسن قهفرخی که ازاهالی زنده نام چهارمحال می باشند.
اما گویش شاعر ، قبل از اینکه زبان فارسی امروزی در ایران متداول شود ایرانی ها به زبان فارسی باستان ، سپس پهلوی شرقی و پهلوی غربی سخن می گفتند . مردم ناحیه ی غربی خصوصا ساکنان زاگرس زبانشان پهلوی غربی بود . گویش بختیاری که حاوی بسیاری از واژه های پهلوی است ریشه در زبان پهلوی غربی دارد . این گویش که از یک سو دارای ریشه و قدمت است و از سوی دیگر با طبیعت کوهستانی و طبیعت هماهنگی دارد مورد توجه و عشق و علاقه ی بختیاری ها است . اشعار ملا ذوالفعلی با گویش پر رنگ بختیاری سروده شده که حتی بعضی از کلمات به کار گرفته در اشعار ایشان امروزه در گویش بختیاری هم متداول نیست و مربوط به گذشته است.
شیوه ی شاعری ملای بختیاری ، بی تردید در شعر شاعران نامدار پس از خود تاثیر گذارده که واکاوش چنین اثر گذاری روشنی ، به مجالی گسترده تر نیاز دارد.
ای که از اصل بد و نیک خَور خت داری
پرده ی عیب مکن پاره که خت ستاری
به بیاوون تو هفتاد و دو ره پیدا هد
سیچه یه دز من هفتاد و دو ره واداری
به همی یه نقریس ایزنه هفتاد و دو ره
لر بد نوم ایکنی دز ولات خُت داری
دز لر ا ر بدزه گاو و حری ور منه مال
دین و ایمونً، دزت ایدزه از بد کاری
بونه جستی که کنی آدم وادر ز بهشت
اَر که گندم بده سی چه به بهشت ایکاری
به قرونت « مکروا » خوندم و جر وات دارم
دیه حاشا نَتَری کرد که خت مکاری
هو که از روز ازل در به در ایمانه کرد
ار مونوم زس ایکشی غیرت و جانبداری
ره تو دادی به منه سینُم و ریشَم کندی
باز ایگوی مو بدم واس ، چه زوونی داری
ایقده خرجت آوید باغ بهشت کردی راست
ار چنو نه به خدا نیره مینس دیاری
بی گنه نید تو دونی په قیومت سی چتِ ؟
خلقنه نیخو بر آفتو همُنه واداری
تو بنه دل ز بهشت همه ایریم جندم
بَتَر از دورخ و جندم دیه جایی داری ؟
هر چه دادی تو واریما همه مَندِن سی خت
نگه جرت همه هد سی دو سه گز چلواری
تیکه نکه همه خوردیم و گدیم شرک تونه
هو نه اودون نگدی ، جر و مرافه داری
نوکر نونی از ای خدمت بهتر نکنه
حینمون صلح به تو رحم و مروت داری؟
